HOME
home 
a propos d’icg 
programs
  Afrique 
  Asie 
  Europe 
  Amérique Latine 
  Moyen/Proche Orient 
  Thématiques 
rapports
  par région 
  par date 
  par mot clef 
medias
  communiqués 
  editoriaux 
  speeches 
  contacts de presse 
contacts 
comment soutenir icg 
offres d’emploi 
liens 

 subscribe
 home  programs  europe  balkans  kosovo
search
 
 
Click here to view the full report as a PDF file in A4 format.
For more information about viewing PDF documents, please click here.

Kosova : Një Strategji Për Zhvillimin Ekonomik

The report is also available in English P RMBLEDHJE EKZEKUTIVE DHE REKOMANDIME

Kosova nuk mund t ket t ardhme t q ndrueshme pa nj zhvillim ekonomik t q ndruesh m. Ky raport shqyrton rrug t p r arritjen e k tij zhvillimi. Pas analizimit t gjendjes aktuale t ekonomis , raporti vler son p rpjekjet e deritanishme nd rkomb tare p r t hedhur themelet e mir q nies s ardhshme. Ai gjithashtu shqyrton t ardhmen e sektorit ish-shoq ror, si dhe planet e privatizimit dhe mund sit p r ristrukturim dhe investime.

Rind rtimi n periudh n e pasluft s, pas fushat s s Ushtris Jugosllave dhe bombardimeve t NATO-s, sht vet m nj nga sfidat e administrat s nd rkomb tare. Pjesa d rrmuese e industris kosovare,e rr nuar nga keqadministrimi dhe e uritur p r investime, edhe m par ishte n gjendje t degraduar dhe gjith sesi nuk do t kishte pasur mund si shp timi.

Me r nien e ekonomis formale dhe me rritjen e shtypjes n vitet ‘90, tregu joformal ishte hap sira e vetme ekonomike – me p rjashtim t bujq sis – p r shumic n e shqiptar ve. Kjo, s bashku me remitancat e t af rmve q punonin n emigrim, ishin rrug t e vetme t mbijetes s. Fal „sistemit paralel“, aft sia sip rmarr se e shqiptar ve ishte mjaft e zhvilluar para konfliktit t viteve 1998-99, dhe p rparoi menj her pas r nies s mbizot rimit serb n qershor 1999.

Megjithat , bumi i menj hersh m n nd rtim dhe treg ti i filluar n vitin 1999 ka kufizime t dukshme. Ai nuk mund t plot soj boshll qet strukturore t ekonomis . Nj mas e madhe e popullsis vazhdon t jetoj n varf ri. Mb shtetja n remitancat e emigrant ve dhe ndihm n e donator ve nxjerr n pah munges n e kapacitetit t brendsh m t ekonomis kosovare.

P rpar sit ekonomike fillestare t UNMIK-ut ishin sigurimi i mallrave dhe sh rbimeve elementare, ngritja e nj rrjeti minimal t mir qenies, dhe rind rtimi i sh rbimeve. Realizimi i prioriteti t par ka qen p rgjith sisht i suksessh m, e po k shtu ka pasur arritje t tjera t r nd sishme.

Regjistrimi i bizneseve ka qen m i suksessh m nga sa pritej. sht aplikuar nj korniz ligjore mjaft e mir p r aktivitet treg tare. Sh rbimi i Doganave ka funksionuar n m nyr t shk lqyer si gjenerues i t ardhurave p r Kosov n, fal bashk punimit t fuqish m nd rkomb tar dhe vendor n trajnimin dhe zbatimin e rregullave doganore.

N an n tjet r, p rparimi n aspektin e sh rbimeve ka qen zhg njyes. P r t fituar besueshm ri, bashk sia nd rkomb tare duhet t filloj p rmir simin e energjis , telekomunikacionit, ujit dhe rrug ve. Komunikimi me shtetet kufitare sht i keq dhe duhet t p rmir sohet n se synohet rritja ekonomike dhe integrimi rajonal.

Administrata nd rkomb tare duhet t merret me problemet urgjente strukturore t sektorit industrial t Kosov s. Ka mund si t m dha p r integrimin vertikal si n agro-industri ashtu dhe n prodhim, fusha n t cilat veprojn rreth 100 nd rmarrje shoq rore premtuese. P r t zhvilluar kushtet e nevojshme konkurruese, Departamenti i Treg tis dhe Industris i UNMIK-ut, s bashku me jurist t e OKB-s n Prishtin dhe Nju Jork, duhet t nd rtojn mekanizmat e nevojshme p rmes privatizimit, komercializimit kreativ, ndarjes s kompanive n deg m t vogla, apo p rmes m nyrave t tjera p r t‘i b r asetet sa m likuide.

K to probleme ekonomike kan gjithashtu nj p rmas t drejtp rdrejt politike, e cila ndikon t gjitha aspektet e zhvillimit strukturor dhe institucional n Kosov . Investuesit e mundsh m jan penguar nga fakti se nuk kan ditur se cilat ligje do t zbatohen p rfundimisht. Ata kan nevoj t besojn se nj ndryshim n t ardhmen i statusit politik nuk do t‘i vinte n dyshim investimet e tyre apo nuk do ta tjet rsonte t r sisht mjedisin ku ata zhvillojn biznesin e tyre. Kontradiktat n lidhje me pron sin kan nj pasoj t ngjashme zbraps se.

Rrjedhimisht, UNMIK-u duhet t ngulmoj edhe m tej me privatizimin duke iu dh n zgjidhje shtjeve mbi t drejtat e pron sis q mund t dalin n k t proces. Ai duhet t‘i garantoj investuesit e mundsh m se do vendim mbi statusin p rfundimtar do t p rfshij miratimin e sovranit t ardhsh m p r vendimet mbi privatizimin dhe t drejtat q burojn prej tyre, t p rcaktuara gjat periudh s s administrimit nd rkomb tar.

Ky hap sht si urgjent ashtu dhe i drejt duke pasur parasysh se UNMIK-u i ka kufizuar kompetencat e institucioneve vet qeveris se t Kosov s-t krijuara pas zgjedhjeve t n ntorit 2001-duke p rjashtuar fushat m t r nd sishme t vendimmarrjes ekonomike.

Gjithashtu duhen gjetur m nyra p r t ulur kriminalitetin. Forca e ligjit duhet t jet m efektive dhe duhet t trajtohen shtjet e d shtimit t sistemit t drejt sis . Duhet t krijohet nj mjedis n t cilin do t jet m e leht dhe m me p rfitim t veprohet n m nyr t ligjshme se sa t jasht ligjshme. Duhet t zbatohen masa p r t rritur besimin tek sistemi ligjor, si jan skemat e mbrojtjes s d shmitarit dhe viktim s, krahas fushatave te informimit publik mbi d met q i shkaktohen shoq ris shmangia e paligjshme prej tatimeve.

Popullsia serbe e Kosov s sht po aq e izoluar ekonomikisht sa edhe n aspekte t tjera. Megjithat , pavar sisht nga frika dhe dyshimi i vazhduesh m reciprok, rreth enklavave serbe zhvillohen kontakte t her pashershme. Krijimi i kontakteve treg tare mes serb ve dhe shqipar ve nuk sht jetik vet m p r uljen e varf sris dhe izolimit ekonomik t serb ve t Kosov s. Ndon se nj m nyr modeste, kjo sht tep r e r nd sishme p r rr zimin e barierave mes serb ve dhe shqiptar ve dhe mund t p rb j nj qasje t muar drejt zgjidhjes s problemit t siguris dhe krijimit t nj mjedisi t sigurt p r nj shoq ri shum etnike.

Ky raport arrin n p rfundimin se ekziston rruga drejt p rparimit ekonomik n se krijohet nj mjedis i lir p n se korrupsioni dhe krimi vihen n n kontroll dhe n se p rmir n se normalizohen mardh niet e Kosov s me fqinj t dhe n n se UNMIK-u gjen mund si p r t ecur p dhe n se zgjidhet shtja m e r nd sishme politike, ajo e statusit p rfundimtar.

REKOMANDIME

P r Vendet Donatore Dhe Institucionet Financiare Nd rkomb tare

1. Vazhdoni t ofroni ndihm t q ndrueshme, sepse Kosova nuk ka mund si p r mjete t mjaftueshme pa u zgjidhur statusi i saj p rfundimtar.

2. Punoni me Shqip rin p r t nd rtuar nj rrug t re nga Kosova n Durr s si hap i r nd sish m p r integrimin m t mir t Kosov s me ekonomin rajonale dhe m gjer me t europiane.

3. Ushtroni presion mbi vendet e rajonit q t njohin regjistrimin e automjeteve t Kosov s si dhe t dokumenteve t udh timit, si nj hap i m tejsh m p r integrimin m t mir t Kosov s n ekonomin rajonale dhe m gjer n at europiane.

4. Vazhdoni t siguroni investime, ekspertiz dhe trajnime p r Institutin e Statistik s t Kosov s.

P R UNMIK-un

5. Ecni m tej me privatizimin e nd rmarrjeve shoq rore, ka sht thelb sore p r rim k mbjen ekonomike, duke mar parasysh propozimet e Departamentit t Treg tis dhe Industris , dhe zgjeroni metodat kreative t Departamentit t Treg tis dhe Industris p r komercializimin e nd rmarrjeve shoq rore.

6. P rdorni autoritetin e bashk sis nd rkomb tare p r t t rhequr investues t mundsh m, duke u garantuar atyre se zgjidhja e statusit p rfundimtar do t p rfshij miratimin e sovranit t ardhsh m p r vendimet e privatizimit dhe t drejtat e fituara prej tij gjat periudh s s administrimit nd rkomb tar.

7. Rrisni aft sin e sistemit gjyq sor p r t trajtuar konfliktet komerciale, si nj mas e m tejshme urgjente p r t p rmir suar mjedisin e investimeve.

8. Kini p rpar si kryesore, n bashk punim me udh heq sit kosovar , nj sistem arsimimi q do t mund t p rgatis t rinjt n p rputhje me k rkesat e ekonomis bashk kohore.

9. Merrni masat, p rfshi nj fushat informimi, p r t rritur besimin e njer zve tek sistemi gjyq sor, n m nyr q t nxitet kall zimi i krimeve, p rfshi korrupsionin, grabitjen dhe mashtrimin n nivel t lart , t cilat po e dob sojn ekonomin .

10. Ndaloni, ose t pakt n zvog loni, mosp rputhjen mes rrogave t kosovar ve t paguar nga organizatat nd rkomb tare (si UN dhe OSBE) dhe atyre t paguar nga administrata vendore, gjyq sore apo struktura t tjera t themeluara nga UNMIK-u.

11. Jepuni r nd si m t madhe trajnimeve praktike p r zyrtar t vendor t administrat s, duke e ruajtur numrin e zyrtar ve nd rkomb tar n administrat n civile deri sa zyrtar t vendor t jen t gatsh m p r t mar kontrollin e k tyre funksioneve.

12. Vijoni me modernizimin e sh rbimit doganor duke p rfshir rritjen e numrit t komjuterave p r t siguruar t dh na t sakta dhe t besueshme.

13. Merrni masa t rrepta ndaj shkeljeve t marr veshjes treg tare mes Kosov s dhe Maqedonis .

14. Synoni ristrukturimin e bujq sis , sepse shum bujq t vegj l zot rojn ferma t vogla , prodhimi i t cilave nuk mund t konkurroj me importet.

Prishtin /Bruksel, 19 dhjetor, 2001



comments


copyright privacy sitemap