In FrenchIn SpanishIn Russian
Algeria
Central Africa
Somalia
Sudan
West Africa
Zimbabwe
Afghanistan & Pakistan
Burma/Myanmar
Central Asia
Indonesia
Albania
Bosnia
Kosovo
Macedonia
Montenegro
Serbia
Colombia
EU
HIV/AIDS
Terrorism
Overview
Who's on ICG's Board
Who's on ICG's Staff
What they say about ICG
Publications
Latest Annual Report
Comments/Op-Eds
Internal News
Web site of Gareth Evans
Vacancies
How to help
Donors
ICG Brussels
ICG Washington
ICG New York
ICG Paris
ICG London
Media Releases
Media Contacts
Comments/Op-Eds
Crisisweb
About ICG
Information
Contacts
Funding
Media
Projects
Africa
Asia
Balkans
Latin America
Middle East
Issues

Subscribe to ICG newsletter
 
 
Search
 
 

Udh�zime P�r Kosov�n (I) Shqyrtimi I Statusit P�rfundimtar

 PDF version of Udhëzime Për Kosovën (I) Shqyrtimi I Statusit Përfundimtar Click here to view the full report as a PDF file in A4 format.
For more information about viewing PDF documents, please click here. If you have problems downloading the report, please let us know.

The report is also available in English and in Serbian

P�RMBLEDHJE EKZEKUTIVE DHE REKOMANDIME

UDH�ZIME P�R KOSOV�N

Prej kalimit t� Kosov�s n� qershor 1999 n�n protektoratin nd�rkomb�tar t� administruar nga Kombet e Bashkuara, jan� b�r� p�rpjekje t� shumta p�r stabilizimin e provinc�s dhe p�r themelimin e nj� administrate funksionale. Megjithat�, ende nuk �sht� b�r� asgj� p�r zgjidhjen e ��shtjes kryesore t� konfliktit n� Kosov� e cila ka r�nd�si kryesore p�r banor�t e provinc�s: ��shtja e statusit p�rfundimtar.

Rezoluta e OKB-s�, e cila themeloi sistemin e p�rkohsh�m n� Kosov�, e la t� hapur ��shtjen e statusit p�rfundimtar. Po k�shtu, bashk�sia nd�rkomb�tare nuk ka treguar zell p�r zgjidhjen e k�saj ��shtjeje. Ajo ende mbetet nj� ��shtje tep�r konfliktuale. Shumica shqiptare nj�z�ri mendon se Kosova nuk do t� jet� kurr� m� n�n sovranitetin serb (apo jugosllav), nd�rkoh� q� pakica serbe e p�rkrahur nga Beogradi, �sht� po aq e vendosur q� Kosova t� kthehet n�n sovranitetin serb, pavar�sisht nga autonomia e zgjeruar politike q� mund t� g�zoj�.

N� m�nyr� q� t� p�rparohet drejt zgjidhjes s� statusit p�rfundimtar t� Kosov�s, duhet t� kihen parasysh dy aspekte kryesore: p�rmasa �e jashtme� dhe ajo �e brend�shme�. P�rmasa e jashtme p�rfshin hartimin e nj� procesi drejt zgjidhjes s� statusit p�rfundimtar, q� do t� p�rfshinte t� gjith� aktor�t q� kan� ndikim n� t� ardhmen e Kosov�s. Dimensioni i brendsh�m n�nkupton zhvillimin e institucioneve demokratike t� Kosov�s, zbatimin e ligjit dhe t� t� drejtave t� njeriut, n� m�nyr� q� Kosova t� jet� e p�rgatitur p�r �far�do marr�veshje n� lidhje me statusin p�rfundimtar.

K�to p�rmasa shqyrtohen n� dy raportete me titullin e nj�jt�, �Udh�zime p�r Kosov�n�, t� hartuara nj�koh�sisht dhe me n�ntitujt �I. Shqyrtimi i statusit p�rfundimtar� dhe �II. Standarte t� brendshme �.

S� bashku k�to dy raporte p�rmbajn� udh�zime n� lidhje me dy rrug�t paralele t� cilat duhet t� ndiqen nj�koh�sisht p�r t� mb�rritur cakun e d�shiruar: nj� Kosov� t� q�ndrueshme dhe demokratike, q� q�ndron n� k�mb�t e saj, q� n� m�nyr� paq�sore integrohet n� rajon, dhe q� ka nj� vend t� p�rcaktuar qart� n� bashk�sin� nd�rkomb�tare.

Raporti II shqyrton standartet n� lidhje me vler�simin e zhvillimeve t� brendshme n� Kosov�. Shpesh diskutohet se duke pasur parasysh munges�n e institucioneve funksionale dhe pozicionin e pap�lqyesh�m t� pakicave n� Kosov�, �sht� tep�r her�t t� fillohet shqyrtimi i statusit p�rfundimtar t� Kosov�s. Megjithat�, ndon�se arritja e standarteve t� till� ndikon n� afatin e zbatimit t� nj� marr�veshjeje t� mundshme t� statusit p�rfundimtar, kjo nuk mund t� p�rcaktoj� se cili do t� jet� ky status. Kjo p�r arsyen se p�rcaktimi i statusit p�rfundimtar t� Kosov�s ka nj� r�nd�si t� dor�s s� par� p�r t� pasur nj� Kosov� t� q�ndrueshme dhe nj� rajon t� q�ndruesh�m. Fakti se mbetet shum� p�r t� b�r� n� aspektin e brendsh�m nuk e justifikon vones�n n� shqyrtimin e opsioneve t� ndryshme p�r statusin p�rfundimtar.

SHQYRTIMI I STATUSIT P�RFUNDIMTAR

Refuzimi p�r t� shqyrtuar statusin p�rfundimtar t� Kosov�s gjeneron nj� situat� t� p�rhershme t� paq�ndrueshme. P�r sa koh� do t� vazhdojn� frika e shqiptar�ve dhe shpresa e serb�ve p�r rifutjen e kosov�s n� Jugosllavi, p�rpjekjet p�r krijimin e marr�dh�nieve normale midis k�tyre dy bashk�sive, si brenda Kosov�s ashtu dhe mes Kosov�s e Serbis�, nuk ka gjasa t� jen� t� frutshme. Nd�rkoh� q� kjo ��shtje mbetet e hapur, t� dyja pal�t do t� vazhdojn� ta shohin nj�ra tjetr�n si k�rc�nim. Kjo rrrezikon si paqen e brisht� t� Kosov�s ashtu edhe investimet e r�nd�sishme nd�rkomb�tare n� k�t� provinc�. Kjo gjithashtu b�n q� shpresat e nd�rkomb�tar�ve p�r t�u larguar nga Kosova t� jen� t� zbehta.

Po k�shtu, edhe tranzicioni i brisht� i Serbis� k�rkon q� t�i jepet fund pasiguris� mbi t� ardhmen e Kosov�s. P�rkund�r frik�s s� vazhdueshme se shqyrtimi i statusit t� Kosov�s do ta d�mtonte tranzicionin serb, �sht� pik�risht statusi i pazgjidhur i Kosov�s ( si edhe i Malit t� Zi) q� pengon me t� v�rtet� p�rparimin e S�rbis�. Stabiliteti afatgjat� i Serbis� nuk mund t� nd�rtohet duke e l�n� Kosov�n n� nj� gj�ndje t� vazhdueshme harrese.

Demokracia n� Serbi nuk mund t� p�rputhet me aneksimin e nj� province, shumica e popullsis� t� s� cil�s (thuajse e barabart� me 20% t� popullsis� t� p�rgjithshme t� Serbis�) nuk d�shiron t� ket� lidhje me nj� shtet serb apo jugosllav. P�r arsye politike, udh�heq�sit e Beogradit ndjehen t� paaft� t� shqyrtojn� ��shtjen e statusit p�rfundimtar t� Kosov�s. Nd�rkoh� q� kjo munges� d�shire �sht� e kuptueshme, kjo nuk �sht� nj� arsye e pranueshme q� bashk�sia nd�rkomb�tare t�i shmanget k�saj ��shtjeje.

Nj� arsye tjet�r q� pengon diskutimet mbi statusin p�rfundimtar �sht� frika p�r rritjen e paq�ndrueshm�ris� rajonale. Prej vitit 1999, Kosova n� t� v�rtet� ka qen� faktor i paq�ndrueshm�ris� n� rajon, duke eksportuar kryengritje dhe ekstremiz�m n� Maqedoni dhe Serbin� jugore. Po k�shtu ekziston frika se pavar�sia e Kosov�s do t� p�rb�nte nj� precedent t� rrreziksh�m p�r l�vizje t� mundshme separatiste n� rajon, si serb�t e Bosnj�s dhe shqiptar�t n� Maqedoni e n� Serbin� jugore.

Megjithat�, rasti i Kosov�s �sht� i pakrahasuesh�m me Republik�n Serbe t� Bosnj�s apo me rajonet e populluara me shqiptar� n� Maqedoni dhe Serbin� jugore. Si pjes� e ish-Jugosllavis�, Kosova ishte nj� nj�si autonome (e Serbis�), me kufij t� p�rcaktuar dhe e p�rfaq�suar n� institucionet federale. Themelimi i protektoratit t� OKB-s� n� Kosov� solli nj� situat� t� re. Sipas Rezolut�s t� K�shillit t� Sigurimit t� OKB-s� 1244, ��shtja e statusit p�rfundimtar u la e hapur, dhe pavar�sia �sht� nj� nga opsionet e mundshme. �do p�rpiekje e separatist�ve t� mundsh�m kudo q� ndodhen p�r ta lidhur rastin e tyre me at� t� Kosov�s mund dhe duhet t� refuzohet me k�mb�ngulje.

Nj� arsye e m�tejshme p�r arkivimin e ��shtjes s� statusit p�rfundimtar �sht� se faktor�t nd�rkomb�tar� e shohin shum� t� v�shtir� hapjen e k�saj ��shtjeje � thua se prishja e konsensusit t� brisht� p�r kosov�n �sht� tep�r e vshtir� t� mendohet. N� k�t� aspekt, konsensusi nd�rkomb�tar �sht� kthyer n� nj� formul� plog�shtie.

N� t� v�rtet� problemi �sht� se mosshqyrtimi i k�saj ��shtjeje p�rb�n nj� rrezik tep�r t� lart�. Ekziston mund�sia p�r konflikte t� m�tejshme rajonale dhe bashk�sia nd�rkomb�tare nuk mund t�ia lejoj� vetes ta ler� kosov�n apo rajonin n� nj� zvarritje t� rrezikshme vet�m pse ��shtjet q� duhet t� shqyrtohen jan� delikate.

P�r m� tep�r, vet� pasiguria n� lidhje me statusin e ardhsh�m p�rb�n nj� burim kyesor t� paq�ndrueshm�ris�. �sht� gabim t� mendohet se provinca dhe rajoni perreth saj do t� mund t� stabilizohet para zgjidhjes s� statusit p�rfundimtar. �sht� e pamundur q� Kosova t� mos jet� faktor i paq�ndrueshm�ris� rajonale p�rderisa statusi i saj afatgjat� mbetet i pazgjidhur. Marr�dh�niet normale mes shteteve n� rajon mund t� zgjidhen vet�m n� baz� t� qart�sisi�, dhe p�r sa koh� ��shtjet e r�nd�sishme teritoriale mbeten t� pazgjidhura, nuk mund t� ket� paqe t� q�ndrueshme.

N� k�rkim t� nj� zgjidhjeje duhet t� kihet parasysh se asnj� shqiptar nuk �sht� i p�rgatitur q� n� �far�do rrethane t� rikthehet brenda �far�do forme t� ndonj� shteti serb apo jugosllav. N� an�n tjet�r, p�r momentin, pavar�sia e plot� e Kosov�s �sht� e pamundshme, duke pasur parasysh kushtet e mjerueshme t� pakicave dhe munges�n e institucionev funksionale.

Pavar�sia e kusht�zuar n� form�n e nj� kujdestarie nd�rkomb�tare p�rb�n zgjidhjen m� t� p�rshtatshme. Kjo do t�i lejonte bashk�sis� nd�rkomb�tare ruajtjen e ndikimit mbi udh�heq�sit vendor� shqiptar�. Duke qen� t� sigurt se jan� t� pavarur nga Beogradi, ndon�se p�r nj� periudh� prove, shqiptar�t e kosov�s do t� ishin m� t� motivuar p�r t� siguaruar nj� Kosov� q� nuk do t� ishte faktor i paq�ndrueshm�ris� rajonale. Bashk�sia nd�rkomb�tare do t� mbante nj� rol thelb�sor si garantues i t� drejtave t� pakicve dhe i siguris� s� jashtme.

N�se administrohet me kujdes, shqyrtimi i statusit p�rfundimtar t� Kosov�s do t� ndihmonte n� stabilizimin e Kosov�s duke larguar pasigurin� q� tek t� dyja pal�t ushqen hamendjet se �do rezultat �sht� i mundsh�m, nd�rkoh� q� kjo nuk �sht� e v�rtet�. Q�llimi i p�rfshirjes nd�rkomb�tare �sht� mund�simi i nj� zgjidhjeje t� q�ndrueshme p�r Kosov�n, Serbin� dhe rajonin. Q�llimi nuk �sht� detyrimi p�r nj� zgjidhe t� caktuar e cila mund t� parap�lqehej nga ndonj�ra prej fuqive madhore.

Fillimisht, nj� ��shtje e r�nd�sis� s� lart� do t� ishte fillimi i kontakteve mes p�rfaq�suesve t� Beogradit dhe Kosov�s. Objektivat fillimisht mund t� ishin modeste, me synim krijimin e besimit dhe zgjidhjen e ��shtjeve praktike q� duhet t� shqyrtohen pavar�sisht nga statusi p�rfundimtar . Ka r�nd�si jetike q� t� dyja pal�t t� pranojn� n� parim realizimin e kontakteve t� tilla.

Pas k�saj faze p�rgatitore, duhet t� thirret nj� takim n� t� cilin do t� negociohej statusi p�rfundimtar, ku do t� merrnin pjes� nd�rmjet�sues nd�rkomb�tar� � ndoshta t� udh�hequr nga G-8 � t� cil�t do t� ndihmonin n� arritjen e nj� kompromisi. Fillimisht nuk duhet t� p�rjashtohet asnje opsion. Zgjidhja mund�sisht duhet t� arrihet me marr�veshje, por asnj� pal� nuk duhet t� ket� t� drejt�n e pap�rcaktuar apo t� pakufizuar t� vetos. N�se �sht� e nevojshme, bashk�sia nd�rkomb�tare duhet ta shkarkoj� p�rgjegj�sin� q� ka marr� n� 1999, duke pranuar zgjidhjen e bazuar n� vullnetin demokratik t� popullit t� Kosov�s.

REKOMANDIME

1. Pa vonesa t� m�tejshme, duhet t� fillohet nj� proces drejt zgjidhjes s� statusit p�rfundimtar, paralelisht me � por jo var�sisht nga � p�rpjekjet p�r t� nd�rtuar struktura institucionale funksionale.

2. Nj� rol ky� n� shqyrtimin e statusit p�rfundimtar duhet t� luhet nga OKB-ja, e cila mund t� legjitimoj� �do arritje. Nj� instrument i p�rshtatsh�m p�r v�nien n� l�vizje t� faktor�ve m� t� rend�sish�m p�r zgjidhjen e k�saj ��shtjeje do t� ishte G-8.

3. UNMIK-u duhet t� krijoj� nj� grup pune, bazuar n� pjes�marrjen dhe miratimin e plot� t� p�rfaq�suesve t� Kosov�s dhe t� Beogradit p�r fillimin e dialogut mbi ��shtje me r�nd�si t� p�rbashk�t. Duke u p�rq�ndruar fillimisht n� ��shtje praktike me r�nd�si relativisht t� vog�l ky grup pune do t� nd�rtonte besimin e nd�rsjellt� dhe do t� hidhte themelet p�r negociatat e mundshme mbi statusin p�rfundimtar.

4. Grupi i pun�s i krijuar nga UNMIK-u dhe Beogradi n� n�ntor 2001 nuk �sht� forumi i p�rshtatsh�m p�r nj� dialog t� till�, dhe krijimi e kompetencat e tij duhet t� rishqyrtohen me p�rfshirjen e p�rfaq�suesve shqiptar�.

5. N� vijim t� dialogut p�rgatitor t� v�n� n� l�vizje nga UNMIK-u, me q�llim fillestar zgjidhjen e ��shtjeve praktike dhe nd�rtimin e besimit, duhet t� thirret nj� takim nd�rkomb�tar me nj� periudh� p�rgatitore t� nevojshme, p�r shqyrtimin e statusit p�rfundimtar t� Kosov�s.

6. Parimet sipas t� cilave bashk�sia nd�rkomb�tare do t� k�rkoj� arritjen e konsensusit si baz� e k�tyre negociatave, duhet t� jen� si vijon:

(a) Premtimi p�r pranin� nd�rkomb�tare, civile dhe ushtarake duhet t� mbahet p�r sa koh� e k�rkon situata e brendshme dhe e jashtme.
(b) Q�llimi i p�rfshirjes nd�rkomb�tare duhet t� jet� mund�simi i nj� zgjidhjeje t� q�ndrueshme p�r Kosov�n, Serbin� e rajonin.
(c) P�r te pasur dialog t� frutsh�m mes serb�ve dhe shqiptar�ve t� Kosov�s, nuk duhet t� p�rjashtohet asnje opsion i mundsh�m n� fillim t� negociatave
(d) N� gjetjen e nj� zgjidhjeje duhet t� kihet parasysh realiteti i situat�s, pra vullneti i popullit i cili do t� shpehet nga nj� referndum n� Kosov�, �ka p�rb�n nj� faktor vendimtar i cili duhet mar� parasysh.
(e) Zgjidhja e mundshme e statusit p�rfundimtar duhet t� pasqyroj� marr�veshjen mes p�rfaq�suesve t� Serbis� dhe Kosov�s, por asnj� pale nuk duhet t�i lejohet e drejta e pap�rcaktuar dhe e pakufizuar e vetos.

7. �Pavar�sia e kusht�zuar� �sht� m�nyra m� e mundshme e pajtimit t� synimeve t� ndryshme konkuruese. Kjo do t� p�rjashtonte kthimin e Kosov�s n�n sovranitetin jugosllav ose serb, duke ruajtur nj� form� t� kujdestaris� nd�rkomb�tare pavar�sisht nga autonomia n� nj� shkall� t� lart�, dhe do t� vazhdonte pranin� ushtarake nd�rkomb�tare p�r aq koh� sa do ta k�rkonte situata e jashtme dhe e brendshme.

8. Bashk�sia nd�rkomb�tare duhet t�i refuzoj� me k�mb�ngulje hamendjet se pavar�sia e Kosov�s mund t� krijonte nj� precedent p�r synimet e mundshme separatiste n� rajon, si n� Maqedoni apo Bosnj�.

9. E ardhmja e suksesshme e Kosov�s duhet t� bazohet n� integrimin e ngusht� me fqinj�t n� nj� rajon t� q�ndruesh�m. Megjithat�, bashk�sia nd�rkomb�tare nuk duhte t� detyroj� zbatimin e modeleve t� integrimit q� nuk g�zojn� mb�shtetjen e vendeve p�rkat�se.

Prishtin�/Bruksel, 1 mars 2002

 PDF version of Udhëzime Për Kosovën (I) Shqyrtimi I Statusit Përfundimtar Click here to view the full report as a PDF file in A4 format.
For more information about viewing PDF documents, please click here. If you have problems downloading the report, please let us know.

Any comments about this publication? Click here



Home - About ICG - Kosovo Menu - Publications - Media - Contacts - Site Guide - TOP - Credits



Back to the homepage
Latest Reports
UNMIK�s Kosovo Albatross : Tackling Division in Mitrovica
Report
3 June 2002

Udh�zime P�r Kosov�n (II) Standarte T� Brendshme
Report
1 March 2002

Putokazi Za Budu�nost Kosova (II) Unutra�nji Pokazatelji
Report
1 March 2002

Udh�zime P�r Kosov�n (I) Shqyrtimi I Statusit P�rfundimtar
Report
1 March 2002

A Kosovo Roadmap (I): Addressing Final Status
Report
1 March 2002